Geceleri Barnes and Noble'da kuytu rahat koltukta psikoloji kitaplari okurken bulabilirsiniz beni. Dunku kitabim Necessary Losses idi. Uzun ismi Necessary Losses: The Loves, Illusions, Dependencies, and Impossible Expectations That All of Us Have to Give Up in Order to Grow. Zor sahisla karsilasma durumunda dort tip insan davranisi ortaya cikiyormus. Ne olursa kabul eden, ofkelenen, analitik aciklamasini yapan, ve manipulasyon celmesine takilmayip birtakim basit sorularla sorunun kokenini bulup cozen. Ben analitik tipe dahil oldum. Bu kitaplari okuyup anlamaya calismam bile hala o tipte oldugumu gosteriyor zaten. Zor insanin beyni analiz etmiyor oysa. Bu yaklasim uzun ve sonu gelmez aciklamalara ragmen bir yere baglanmiyor. Bu yazi da 3. tipte kaldigi icin zor insan yine yeniden cok kizacak ama artik ofkesinin icimde sucluluk hissine donusemeyecegi bir yerdeyim. Kendi kabugumdayim.
Dorduncu tipe donus tekniklerini Stop Walking on Eggshells isimli bir baska kitapta buldum. Zor insanla yasamak durumundaki insanlar hislerini degisik sekillerde ifade ediyordu. Sevgi ve sefkatten degil de sucluluk hissinden hareket etmek, kendi duygu/dusuncelerini negatif algilanacagi endisesiyle saklamak, iyi zamanlarda dahi kotuye donecegi dusuncesiyle mutlu olamamak, gibi. Ben bunu hep 'kristal dukkaninda fil olmak', seklinde aciklardim. Kitapta Judith'in su ifadesi bana cok asina geldi: "Kendimi kanyondan ucarak karsi tarafa gecmeye calisan bir cizgi film karakteri gibi hissediyorum. Havada asili kalmisim. Yere mi cakilacagim yoksa kopru mu kuracagim, bilemiyorum."
Zor insan aslinda terkedilme, yalniz kalma korkusu yuzunden 'zor'a donusuyor. Butun bu zorluklardan gina gelip gittiginizde, terkedilmislik hisleri tavan yapiyor. Korkulari her zaman gercek olan insanlar bunlar. Bu korkuyu size yansitmakta da cok ustalar. Bunlari sizin korkularinizmis gibi size ayna tutarlar. Sonunda bir garip dongude, kimin motivasyonu ne, kim korkar kim zora sokar bilinemez bir halde, bir roller-coaster'da yasayabilirsiniz yillar yillar boyunca.
Zor insan ayni telefon konusmasinda size sizi sevdigini soyledikten bes dakika sonra sizden sogudugunu da soyleyebilir. Uc dakika sonra da sizinle bir tatil plani yapar. Bes dakika sonra vazgecebilir. Sizi goklere cikardiktan uc dakika sonra bakimsiz oldugunuzu dusunebilir. Bes dakika sonra cok guzel bulabilir. Yedi dakika sonra kafasindaki kadindan uzakliginizi iddia edebilir. Size agir gelen sozleri karsisinda kendinizi asla savunmamaniz gerekiyor. Dorduncu tip ipucu bunu soyluyor. Soylediklerini tekrarlayip soruyu ona yoneltmeniz gerek. "Bakimsiz oldugumu dusunuyorsun. Neden boyle dusunuyorsun?" gibi. Sen kendine bak, diyip kapi vurmuyorsunuz yani.
Zor insana tepkileri dort tipte grupladik ama zor insan da iki tip. Biri 'high-functioning/acting out' (yuksek performansli ve cevresine zararli) digeri de "low-functioning/acting in" (dusuk performansli ve kendine zararli). Yuksek performansli ve cevreye zararlilar, genelde akilli ve cok basarili ogrencilik ve kariyer yasarlar. Is, okul arkadasliklari gayet normaldir. Ogretmenlerin en sahane ogrencileridirler. En yakinlarina zordurlar. Disi kimseyi yakmaz ama ici sizi yakar modeli. Dusuk performanslilar ise genelde issiz, tembel ve intihar egilimlidirler. (Dusuk performansli biriyle bizim gibi 'beyaz'larin karsilasma orani zaten dusuktur. Zaten uzaktan zorluklarini belli ederler. O yuzden yuksek performanslilarla devam edecegim. )
Zor insanin 'mukemmel' bir dis kabugu vardir. Asiri mukemmeliyetcidir. Tabii ki mukemmelliyetcilikten beklentileri de hisleri gibi sik degisir. Algisi ve mantigi yerine hislerini baz aldigi icin ve hisleri de sik degistigi icin asla uzun vadeli planlar yapamazlar. Hatta bircok insan icin kisa sayilacak vadeye bile uzun kalirlar. Mesela haftasonu birlikte bir yere gitme planinizin gerceklesme ihtimali sifira yakindir.
Bu konuya neden bu kadar taktigim ayri bir hafiyelik mevzusudur.
